Μια μόλις ημέρα πριν τις πρόσφατες εκλογές της χώρας, το βράδυ της 27ης Μαίου 2024, ο απερχόμενος Πρόεδρός της Cyril Ramaphosa υπέγραψε το διάταγμα “Cannabis for Private Purposes Act” με το οποίο η Νότιος Αφρική έγινε η πρώτη χώρα της αφρικανικής ηπείρου που νομιμοποίησε την ευφορική χρήση του φυτού. 

Σύμφωνα με το διάταγμα, η κάνναβη αφαιρείται από τον κατάλογο των παράνομων ναρκωτικών και οι ενήλικες πολίτες της χώρας είναι πλέον ελεύθεροι να την καλλιεργούν και να την καταναλώνουν. Το διάταγμα ορίζει επίσης ότι οι καταδίκες για σχετικά αδικήματα, οφείλουν τώρα να διαγραφούν αυτόματα από το ποινικό μητρώο των πολιτών. Ωστόσο, δεν είναι σαφές πώς θα γίνει αυτό ή πότε, και αν θα αποφυλακιστούν κάποιοι από τους 3.000 ανθρώπους που βρίσκονται στη φυλακή για αδικήματα που σχετίζονται με την κάνναβη.

Ταυτόχρονα, μετά από χρόνια εκστρατειών και διαπραγματεύσεων, οι ακτιβιστές της νομιμοποίησης του φυτού, δηλώνουν ότι ο αγώνας τους δεν έχει τελειώσει ακόμα.

«Ο Πρόεδρος Ραμαφόζα βρήκε επιτέλους το στυλό του να υπογράψει τη σχετική διάταξη και η κάνναβη δε χαρακτηρίζεται πλέον ως επικίνδυνη, εξαρτησιογόνος ουσία στη Νότια Αφρική», δήλωσε στο Al Jazeera από το Γιοχάνεσμπουργκ η Myrtle Clarke, συνιδρύτρια της Fields of Green for ALL, μιας ΜΚΟ που κάνει εκστρατεία για τη μεταρρύθμιση της κάνναβης. «Τώρα πρέπει να προχωρήσουμε στο επόμενο βήμα νομιμοποιώντας και την εμπορία του φυτού που συνεχίζει να παραμένει παράνομη».

Συλλογή και μεταφορά φύλλων κάνναβης στο Hhohho της περιοχής του Eswatini, πηγή Al Jazeera

Dagga, όπως λέμε φούντα…

Η νότια Αφρική έχει μια από τις μακροβιότερες ιστορίες του κόσμου σε σχέση με την κάνναβη, η οποία πιθανότατα εισήχθη στην ήπειρο από μεσαιωνικούς Άραβες εμπόρους. Όταν οι Ολλανδοί άποικοι αποβιβάστηκαν στο σημερινό Κέιπ Τάουν στα μέσα του 17ου αιώνα, βρήκαν τους ιθαγενείς Khoisan να καπνίζουν το ιδιόμορφο φυτό, το οποίο οι Khoisan (και κατά συνέπεια οι Αφρικάνερς) ονόμασαν «dagga» (προφέρεται «da-kha»).

Το φυτό είχε ποικίλες χρήσεις: Οι πολεμιστές των Ζουλού το κάπνιζαν για να χαλαρώσουν, ενώ χρησιμοποιούνταν και για τον πόνο από τις γυναίκες Σόθο κατά τη διάρκεια του τοκετού. Οι Ευρωπαίοι έποικοι άρχισαν ακόμη και να καλλιεργούν το φυτό για να κρατούν «ευτυχισμένο» το μη λευκό εργατικό δυναμικό τους, αν και λίγοι ήταν αυτοί που το κατανάλωναν.

Οι άποικοι δε νοιάζονταν ιδιαίτερα για τους ιθαγενείς που κάπνιζαν dagga, αλλά το 19ο αιώνα, Ινδοί εργάτες, γνωστοί ως coolies (κούληδες), μεταφέρθηκαν εκεί για να εργαστούν στις φυτείες ζαχαροκάλαμου. Και οι έποικοι άρχισαν να πιστεύουν ότι η «γκάντζα», η λέξη για την κάνναβη στη Νότια και Νοτιοανατολική Ασία, τους έκανε «τεμπέληδες και θρασείς».

Καθώς οι Ινδοί κούληδες ζούσαν σε κοντινή απόσταση από τους λευκούς εποίκους και ο καπνός έμπαινε μέσα από τα παράθυρα στα σπίτια των λευκών, ένας νόμος του 1870 απαγόρευσε την πώληση ντάγκα στους coolies.

Η ανησυχία για τη χρήση του dagga αυξήθηκε το 1900, καθώς οι μαύροι Νοτιοαφρικανοί έφταναν μαζικά στα αστικά κέντρα από την ύπαιθρο και  μεγάλωσαν οι φόβοι ότι και η λευκή εργατική τάξη θα χρησιμοποιούσε το φυτό. Έτσι, το 1922, η Νότια Αφρική επέβαλε σε εθνικό επίπεδο την απαγόρευση της πώλησης, καλλιέργειας και κατοχής του φυτού και ζήτησε να τεθεί εκτός νόμου παγκοσμίως.

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το Εθνικό Κόμμα ήρθε στην εξουσία και επέβαλε το απαρτχάιντ. Οι λευκοί Νοτιοαφρικανοί ολλανδικής και βρετανικής καταγωγής είχαν τεράστια προνόμια σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό, ο οποίος ήταν διαχωρισμένος και δεν είχε δικαίωμα ψήφου, ιδιοκτησίας γης ή γάμου.

Το 1971, η κυβέρνηση του απαρτχάιντ ψήφισε τον «νόμο περί κατάχρησης ουσιών που προκαλούν εξάρτηση και κέντρων αποκατάστασης», τον οποίο καυχιόταν ότι ήταν ο αυστηρότερος νόμος περί ναρκωτικών στον δυτικό κόσμο -εκείνη την εποχή, η Νότια Αφρική ήταν σύμμαχος κατά του κομμουνισμού στον Ψυχρό Πόλεμο και το καθεστώς του απαρτχάιντ συχνά θεωρούνταν μέρος της Δύσης. Η επίδρασή του έγινε πιο έντονα αισθητή στις διαχωρισμένες κωμοπόλεις, όπου οι συλληφθέντες κινδύνευαν με φυλάκιση έως και 10 ετών ακόμη και αν βρίσκονταν στην κατοχή τους ένα και μόνο τσιγαριλίκι.

Ωστόσο, οι αγροτικές περιοχές αφέθηκαν σε μεγάλο βαθμό στην ησυχία τους, ιδίως στο Ανατολικό Ακρωτήριο, όπου, ελλείψει βασικών δημόσιων υπηρεσιών ή ευκαιριών, η μαριχουάνα έγινε πυλώνας της τοπικής οικονομίας, σχηματίζοντας αυτό που έμεινε γνωστό ως η «ζώνη dagga» της Νότιας Αφρικής.

Ο νόμος του 1971 αντικαταστάθηκε από τον νόμο του 1992 για τα ναρκωτικά, και παρόλο που το απαρτχάιντ έληξε λίγο αργότερα, η νέα κυβέρνηση διατήρησε το ίδιο νομικό πλαίσιο. Μάλιστα, ελικόπτερα της αστυνομίας έκαναν πετάγματα πάνω από τα χωράφια ντάγκας του Ανατολικού Ακρωτηρίου, ψεκάζοντάς τα με τοξικά ζιζανιοκτόνα!

Από τότε μέχρι σήμερα, πολλά άλλαξαν στη χώρα που πλέον αποτελεί πρωτοπορία στην Αφρικανική ήπειρο σχετικά με τη νομιμοποίηση του φυτού και αρκετοί αναλυτές πιστεύουν ότι θα επηρεάσει προς την κατεύθυνση της νομιμοποίηση και τις γύρω χώρες.

Πηγή: Al Jazeera